Verduurzamen van een gebouw of woning

Van zonnepanelen, warmtepompen en grijswaterinstallaties tot en met temperatuursensoren en drukmeters: de mogelijkheden om nieuwe én bestaande gebouwen en woningen te verduurzamen, zijn eindeloos. Tijdens de tweede aflevering van de online serie ‘Duurzaam gebouwd’ – een initiatief van Trimble Construction Benelux – wordt een innovatieve techniek voor het voetlicht gebracht. Cees Mager en Mark Hoff van Triple Solar vertellen over de mogelijkheden van PVT-panelen als bron voor de warmtepomp, zodat volledig gasloos verwarmd én gekoeld kan worden.

Hoe kun je nu echt duurzamer bouwen? Dat probeert Yvonne den Boon (Customer Success bij Trimble) te ontdekken tijdens haar bezoek aan Triple Solar, dat een oplossing heeft ontwikkeld om – met behulp van een eigen warmtepompsysteem – gebouwen duurzaam te verwarmen. Yvonne is hiervoor uitgenodigd in het huis van marketing manager Mark Hoff. Met zijn woning uit 1929 bewijst hij dat echt élke woning duurzaam gemaakt kan worden. “Ons bijna 100 jaar oude huis wordt all-electric verwarmd met Triple Solar PVT-panelen, waarbij gebruik wordt gemaakt van natuurlijke bronnen”, vertelt hij. “Om dit mogelijk te maken, hebben wij de volledige woningschil aangepakt. We zijn begonnen met een nieuw dak. Omdat dit een traditioneel huis betreft met een rieten dak, hebben wij besloten om oude elementen te behouden en zo onzichtbaar mogelijk te verduurzamen. Omdat spouwisolatie niet mogelijk was, hebben wij de muren van binnenuit geïsoleerd. Onze ambitie was een Rc-waarde van 5 of hoger, dat we gerealiseerd hebben met 10 cm extra isolatie op de binnenmuren. Hierdoor wordt warmteverlies tot een minimum beperkt. De vloer hebben we eruit gesloopt, waarna 50 cm schuimbeton is aangebracht. Ook dit komt overeen met een Rc-waarde van 5. Voor de verwarming van de woning hebben we gekozen voor een lage temperatuur afgiftesysteem (vloerverwarming) in combinatie met een water/water-warmtepomp die de woning constant op een temperatuur van 22°C houdt.” De warmtepomp heeft PVT-panelen als duurzame energiebron. Bovendien zijn ‘gewone’ zonnepanelen geïnstalleerd. “Hiermee zijn we volledig van het gas los en gereed voor de komende 100 jaar. De hoge gasprijzen hebben geen enkele invloed op onze energierekening.”

De installatie

De PVT- en PV-panelen zijn niet op de rieten kap van de woning geplaatst, maar op de daken van de bijgebouwen. Beide panelen sluiten esthetisch mooi op elkaar aan. “Het verschil tussen de panelen is eigenlijk alleen zichtbaar door de leiding die naar het PVT-paneel loopt en door de warmtewisselaar eronder”, vertelt Mark. Hij pakt een ladder om de installatie van dichtbij te laten zien én om de werking ervan toe te lichten. “De bovenkant van het PVT-paneel bestaat uit een zonnepaneel, die de elektriciteit opwekt. Aan de achterkant loopt een leiding met glycol die door de warmtewisselaar wordt geleid. In deze warmtewisselaar zitten allemaal kleine aluminium ribben voor de afgifte en opname van temperatuur. Waar de onderzijde dus het thermische gedeelte betreft (de T van PVT), is de bovenkant het elektrische gedeelte (PV).” Ook op het veld naast de bijgebouwen zijn PVT-panelen geïnstalleerd. “De leidingen van alle panelen lopen gezamenlijk naar de warmtepomp in de kelder.”

De kelder van de woning is nog helemaal in de oude stijl. Hier staat de complete technische installatie, die bestaat uit een 12 kW warmtepomp en een koelunit, waarmee het hele proces kan worden omgekeerd en koeling mogelijk wordt, aldus Mark. “Ook hebben wij een grote boiler geïnstalleerd, omdat wij als gezin van vijf een behoorlijke warmwatervraag hebben. Naar wens zou deze boiler ook in de warmtepompunit geïntegreerd kunnen worden, waardoor het ruimtebeslag van de installatie wordt verkleind. Bovendien kunnen veel huizen met een kleinere warmtepomp uit de voeten. In een rijtjeshuis bijvoorbeeld is 6 kW vaak al voldoende.” De technische ruimte wordt gecompleteerd door de omvormer voor de zonnepanelen.

Flinke besparing op de gasrekening

Tijdens het gesprek is ook Cees Mager (CEO en oprichter van Triple Solar) gearriveerd. Aan de hand van een PVT-paneel vertelt graag iets meer over het bedrijf én de innovaties. “De basis voor onze PVT-panelen werd zo’n tien jaar geleden gelegd, met een droom om ‘iets’ met warmte te doen. In die tijd zagen we dat zonnepanelen een flinke besparing op de elektriciteitsrekening konden opleveren. Met de gasrekening echter werd (nog) niets gedaan. Daar brachten wij graag verandering in. Met het idee van de zonnepanelen in ons achterhoofd ontstond het idee voor panelen die warmte opwekken en vervolgens – met behulp van een warmtepomp – beschikbaar stellen aan de woning. Hierdoor zou de gasketel vervangen kunnen worden.” De bestaande warmtepomptechnieken waren hiervoor echter niet afdoende, volgens Cees. Met name vanwege hun milieu-impact. “Bijvoorbeeld bij een bodembron stop je zo’n 200 meter plastic in de bodem, die er nooit meer uitgehaald wordt. Bovendien is de aanleg van zo’n bron duur en niet overal mogelijk. De lucht/water-warmtepomp maakt op zijn beurt gebruik van een buitenunit, die buitenruimte inneemt, geluid produceert én periodiek onderhoud nodig heeft. Ons PVT-paneel met warmtepomp biedt hiervoor een duurzaam en goed alternatief.”

Natuurlijke plek op het dak

Het Triple Solar PVT-paneel bestaat zoals gezegd uit twee delen. Aan de voorzijde ligt een zonnepaneel, terwijl aan de achterzijde een wisselaar is geïnstalleerd. “Deze warmtewisselaar onttrekt energie uit de buitenlucht, waarbij slim gebruik wordt gemaakt van het daglicht en zonlicht dat op het paneel schijnt”, aldus Cees. “Door zonnepaneel en warmtewisselaar te combineren, wordt een heel natuurlijke plek op het dak benut. We hebben sowieso zonnepanelen nodig om energie duurzaam op te wekken. Onder deze panelen is ruim voldoende plek beschikbaar voor de warmtewisselaar. Bovendien: alle energie die op het zonnepaneel straalt, genereert warmte die weer door de wisselaar kan worden opgenomen. Hierdoor wordt het rendement verhoogd. ’s Nachts, wanneer er geen zon op de panelen schijnt, kan de warmtewisselaar ook alleen zijn energie uit de buitenlucht halen. Dit maakt een PVT-paneel een zeer goed alternatief voor een bodem- of lucht/water-warmtepomp.”

Triple Solar tracht de PVT-panelen zo duurzaam mogelijk te produceren, benadrukt Cees. “Onze Life Cycle Assessment (LCA) is voor ons heel belangrijk. Wij willen heel duurzaam zijn en dat kun je niet doen door spullen te importeren die goedkoop gemaakt worden in Chinese fabrieken. Al onze producten worden in Europa vervaardigd, waarbij waar mogelijk gebruik wordt gemaakt van gerecyclede materialen.” Als voorbeeld noemt hij het aluminium en koper. “Zo proberen we onze footprint zo klein mogelijk te houden.” In principe gaan de PVT-panelen 30 jaar mee, maar wellicht kunnen ze zelfs 50 jaar blijven liggen. “Aan het eind van de levensduur zijn alle materialen in ieder geval te demonteren en recyclen. Deze techniek zal zich in de loop der tijd steeds verder ontwikkelen.”

Duurzaam wonen voor iedereen

“Onze ambitie is om duurzaam wonen voor iedereen mogelijk te maken”, benadrukt Cees. “Ongeacht of iemand woont in een vrijstaande villa, rijwoning of appartement en waarbij je alle energie die je gebruikt, zelf opwekt. Onze nieuwste ontwikkeling draagt hier flink aan bij. De Triple Solar PVT-warmtepomp is speciaal ontwikkeld om samen te werken met PVT-panelen. Doordat de warmtepomp zowel standalone (all-electric) als hybride (naast de cv-ketel) kan worden toegepast, komt de techniek voor iedereen binnen handbereik. Je hoeft niet meer in één keer je woning te isoleren en alle toeters en bellen toe te passen, terwijl je toch kunt profiteren van 80% besparing op je gasrekening.”

Vanwege de grote verduurzamingsopgave is Triple Solar druk bezig met het opzetten van trainingscentra, waar installateurs getraind worden in het goed installeren van de technieken. “De volgende stap wordt energieopslag in de vorm van thermische accu’s”, aldus Cees. “Het is heel belangrijk dat wij als producent oplossingen (blijven) leveren waarmee mensen gas kunnen besparen, want ook de woningen die wij nu hybride maken, moeten straks all-electric kunnen worden. Onze woningen hebben het helemaal niet nodig om met gas te worden verwarmd. We kunnen dat prima doen met PVT-panelen en een warmtepomp. Volgens mij wordt dit ook de nieuwe realiteit. Ik verwacht dat we over dertig jaar geen woningen meer hebben die nog gas gebruiken voor verwarming.”

Naast particuliere woningen levert Triple Solar ook PVT-systemen aan bedrijven. Hierbij moet je denken aan grote zorginstellingen, woningcorporaties, scholen en zwembaden waar vaak grote dakoppervlakken beschikbaar zijn. De PVT-panelen kunnen zowel op platte als schuine daken gemonteerd worden, zodat in één keer een compleet gebouw of complex verduurzaamd kan worden.

Tips voor verduurzaming

De PVT-panelen zijn slechts één voorbeeld van de verduurzaming van woningen of gebouwen. Dat er nog veel meer manieren zijn, illustreert Ralph Vroegop (Salesmanager Buildings Construction Field Systems bij Trimble) aan de hand van een drietal tips:

1. Maak gebruik van intelligente designsoftware zoals Trimble SketchUp, die rekening houdt met de positie van je gebouw én de stand van de zon, onder invloed van verschillende seizoenen. “Op deze manier kun je de software laten berekenen wat de beste positie is voor je ramen en/of andere zaken.”
2. Wil je meer weten over duurzaam bouwen? Kijk dan eens op de website van BREEAM. “Hier staan vele tips en tricks om je gebouw zoveel mogelijk te verduurzamen, waarbij je zelfs in aanmerking kunt komen voor subsidies van de overheid.”
3. We staan in Nederland voor een enorme uitdaging om bestaande gebouwen verder te verduurzamen. “Om deze gebouwen in te meten, kun je gebruik maken van een 3D laserscanner zoals Trimble X7. Hierdoor heb je in een zeer snelle tijd alle maatvoeringen van een gebouw compleet. Dit kan op kantoor verder worden gebruikt om een optimale nieuwe routing te verzinnen. Bovendien heb je veel minder reisbewegingen, doordat je alle maten in één keer hebt opgenomen.”

‘Wie nu niet start, is te laat’

Veel bedrijven zien de bouwmarkt boomen, in de positieve zin van het woord. “Daar staat echter tegenover dat (1) de marges laag zijn geworden, (2) het voor iedereen een uitdaging is om nieuwe mensen te vinden en (3) dat de processen en technologie die ingezet worden, niet voldoende geadopteerd worden”, meent Yves Vael (Senior Accountmanager bij Trimble). “De uitdaging voor ons is dus om met de teams die we wél hebben, meer rendement te behalen.” Om dit mogelijk te maken, moeten we volgens hem kijken naar drie factoren:

1. De processen moeten gewijzigd worden, om nieuwe technologie te kunnen adopteren.
2. We moeten effectief gaan kijken naar de mensen: hoe brengen we – van werkvloer t/m management – effectief de juiste informatie ter beschikking?
3. En kunnen we technologie effectief inzetten om meerwaarde te behalen?

Trimble heeft hiervoor de Quick Scan ontwikkeld. “Deze scan zorgt ervoor dat we samen binnen de organisatie kunnen kijken hoe processen van C-level (management) t/m de mensen op de vloer effectief geoptimaliseerd kunnen worden”, aldus Yves. “Maar ook dat we kijken naar waar technologie kan bijdragen om die efficiëntie te bereiken. Zodanig, dat bedrijven met dezelfde mensen meer werk kunnen uitvoeren, de faalkosten dalen en meer rendement wordt behaald. Wie nu niet start, is te laat.”

Wil je de volledige uitzending ‘Verduurzamen van een gebouw of woning’ terugkijken? Klik dan hier! De uitzending duurt slechts 26 minuten. Wil je meer weten over dit onderwerp en hoe jij processen hieromtrent kunt vereenvoudigen? Neem dan contact op met jouw Trimble adviseur.

Duurzame dilemma’s

In de rubriek Duurzame dilemma’s legt Yvonne een aantal dilemma’s voor aan Cees, die hij alleen mag beantwoorden met ‘ja’ of ‘nee’:

1. Het is goed dat de energieprijzen stijgen, want dat stimuleert de verduurzaming: JA.
2. Duurzame doelstellingen gaan ten koste van het efficiënt plannen van de logistiek: JA.
3. De CO2-uitstoot van het gebruik van vastgoed zou moeten worden doorbelast aan vastgoedeigenaren: JA.
4. De woningeigenaar die nu niet investeert in verduurzamen, is de klos: JA.
5. Alleen door gedragsverandering en het bijstellen van onze woonwensen, kunnen we verduurzamen: JA.
6. Installaties, zoals bijvoorbeeld een warmtepomp, zou je niet moeten kopen, maar afrekenen per verbruik: JA.
7. Voor alle geleverde materialen van een pand moet een verwijderingsbijdrage worden betaald door vastgoedeigenaren, zoals we bij consumenten al kennen: JA.
8. Ieder gebouw zal volledig uit elkaar gehaald moeten kunnen worden, voor hergebruik van materiaal: JA.
9. Opdrachten zouden gegund moeten worden aan degene met de meest duurzame oplossing: JA.

Cees licht punt 1 graag iets verder toe: “Iedereen wil graag besparen, maar heeft niet altijd de middelen om dat te doen. Als je nu geconfronteerd wordt met een hoge gasprijs, terwijl je in een sociale huurwoning zit, ben je absoluut de klos. Je moet betalen. Daar is op dit moment geen remedie voor, maar je hebt ook niet het geld om te investeren in bijvoorbeeld een warmtepomp. Dat is een heel oneerlijke situatie. Dus ja, hoge gasprijzen helpen de energietransitie, maar het is niet voor iedereen een zegen.”